O bezpieczeństwie i nienaruszalności naszych pieniędzy rozmawiamy z Filipem Dutkowskim, rzecznikiem prasowym Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
Zasady gwarantowania depozytów określa ustawa z 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji
100 tys. euro gwarancji, a niekiedy więcej
Zacznijmy od najbardziej podstawowego pytania: czy rząd może przejąć oszczędności zdeponowane w bankach i SKOK-ach, by wykorzystać je, powiedzmy ogólnie, w ważnym interesie społecznym?
Nie, to nie jest możliwe. Natomiast w razie upadłości banku lub SKOK zasadniczo wszystkie depozyty klientów indywidualnych i firm niefinansowych są objęte gwarancjami BFG do równowartości 100 tys. euro w złotych.
Skoro nie ma takiej możliwości, to przejdźmy do zapisów ustawowych chroniących środki osób indywidualnych. Jakie przepisy obowiązują w tym względzie?
Zasady gwarantowania depozytów określa ustawa z 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, a regulacje prawne przyjęte w tej ustawie odpowiadają unijnej dyrektywie z 16 kwietnia 2014 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów.
Szczegółowe informacje o zasadach gwarantowania depozytów znajdują się na stronie Funduszu.
Czy są sytuacje szczególne, gdy gwarancje obejmują wyższe kwoty?
W przypadku osób fizycznych limit może sięgnąć równowartości 200 tys. euro. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy środki znajdujące się na rachunku pochodzą ze sprzedaży domu lub mieszkania niezwiązanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, z nabycia spadku, wypłaty ubezpieczenia na życie lub ubezpieczenia z tytułu dożycia określonego wieku, wypłaty ubezpieczenia NNW, wypłaty odprawy pieniężnej, wypłaty odprawy emerytalnej lub rentowej lub wykonania podziału majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej.
Niezależnie od powyższych sytuacji limit powiększa się o przyznane zadośćuczynienie oraz niektóre odszkodowania, są one wypłacane w całości. Co ważne, podwyższony limit obowiązuje przez 3 miesiące od dnia wpływu środków z wymienionych wyżej tytułów.
Czy zawarcie umowy w banku lub placówce SKOK oznacza, że pieniądze wpłacone na każdy produkt o charakterze depozytowym są objęte gwarancjami BFG?
W przypadku niektórych produktów banki i kasy jedynie pośredniczą w ich sprzedaży, np. jednostek funduszy inwestycyjnych czy produktów ubezpieczeniowych, i nie są one objęte gwarancjami BFG. Dodatkowo na rynku są dostępne produkty łączone, np. lokata plus jednostki funduszy inwestycyjnych – wtedy ochrona Funduszu dotyczy tylko części lokacyjnej produktu.
Warto zaznaczyć, że gwarancjami BFG nie są objęte także wpłaty z tytułu wkładów członkowskich, udziałów i wpisowego do banków spółdzielczych i SKOK-ów, pieniądz elektroniczny (w rozumieniu przepisów ustawy o usługach płatniczych) oraz środki na rachunkach do równowartości 2,5 euro w złotych, jeżeli nie dokonano na nich żadnych obrotów w okresie ostatnich 2 lat.
Czy takie same reguły dotyczą jednoosobowych firm, spółek, wspólnot mieszkaniowych i innych podmiotów? Czy są jakieś różnice w sytuacji, gdy pieniądze trzymamy w SKOK-u, a nie w banku?
Są pewne różnice. Ochronie gwarancyjnej podlegają środki pieniężne i należności osób fizycznych oraz w przypadku banku lub oddziału banku zagranicznego:
- osób prawnych,
- jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,
- szkolnych kas oszczędnościowych,
- pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych,
- rad rodziców,
a w przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej:
- organizacji pozarządowych w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
- jednostek organizacyjnych kościoła lub związku wyznaniowego, będących osobami prawnymi,
- spółdzielni,
- związków zawodowych,
- wspólnot mieszkaniowych.
Natomiast nie są gwarantowane środki m.in. Skarbu Państwa, NBP, banków i SKOK-ów, zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i towarzystw emerytalnych, a także jednostek samorządu terytorialnego. Więcej na temat tego, czyje środki nie są objęte gwarancjami, można znaleźć na naszej stronie, a szczegółowy katalog wyłączeń podmiotowych zawiera art. 22 ust. 1 ustawy o BFG.
Ustawa o BFG nie chroni środków TFI, ubezpieczycieli czy funduszy emerytalnych. Czy to oznacza, że możemy nie odzyskać pieniędzy odkładanych na emeryturę lub nie otrzymamy odszkodowania z tytułu zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego?
BFG gwarantuje tylko pieniądze zgromadzone na rachunkach bankowych lub w SKOK-ach, dlatego tak ważne jest, aby każdy dobrze rozumiał i wiedział, gdzie lokuje swoje środki. Inne produkty mogą stracić na wartości, co jest normalnym ryzykiem rynkowym.
Jak są chronione pieniądze osób zmarłych?
Czy gwarancje BFG chronią też pieniądze osób zmarłych? Jeśli tak, to na jakich zasadach, jak bliscy mogą je otrzymać?
Środki zdeponowane na rachunku w banku/kasie, którego posiadacz zmarł, są objęte gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
Można wyróżnić dwa przypadki, różniące się sposobem wyliczenia wysokości świadczeń gwarancyjnych dla spadkobierców zmarłego posiadacza rachunku:
- w przypadku śmierci posiadacza rachunku przed dniem spełnienia warunku gwarancji, gdy jego spadkobiercy zostaną ustaleni i ujawnieni w księgach banku/kasy. Wówczas środki na rachunku będą podlegać na zasadach ogólnych przepisom prawa spadkowego i dla każdego ze spadkobierców będzie odrębnie wyliczona kwota środków gwarantowanych z uwzględnieniem kwoty należnej mu z tytułu spadku (maksymalnie do wysokości równowartości w złotych 100 tys. euro);
- gdy śmierć posiadacza rachunku nastąpi po dniu spełnienia warunku gwarancji lub gdy jego spadkobiercy nie zostaną ujawnieni w księgach banku/kasy. Wtedy zostanie wyliczona jedna kwota gwarantowana dla zmarłego posiadacza rachunku (do równowartości w złotych 100 tys. euro), która będzie podlegać przepisom prawa spadkowego.
Ochronie gwarancyjnej BFG podlegają również wierzytelności do banku/kasy z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci oraz z tytułu kosztów pogrzebu posiadacza rachunku/członka kasy, o ile wierzytelności te stały się wymagalne przed dniem spełnienia warunku gwarancji wobec banku/kasy.
Jak sytuacja wygląda w przypadku dyspozycji na wypadek śmierci?
Ochronie gwarancyjnej BFG podlegają również wierzytelności do banku/kasy z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci oraz z tytułu kosztów pogrzebu posiadacza rachunku/członka kasy, o ile wierzytelności te stały się wymagalne przed dniem spełnienia warunku gwarancji wobec banku/kasy. Oznacza to, że w przypadku roszczeń z tytułu wydatkowania kwot na koszty pogrzebu zmarłego posiadacza rachunku/członka kasy należy złożyć w danym banku lub kasie, przed dniem spełnienia warunku gwarancji wobec banku/kasy, rachunki stwierdzające wysokość poniesionych kosztów pogrzebu. W innym przypadku środki gwarantowane przysługują spadkobiercom zmarłego.
Natomiast w przypadku roszczeń z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci wierzytelność do banku/kasy stanie się wymagalna przed dniem spełnienia warunku gwarancji, jeśli śmierć posiadacza rachunku/członka kasy nastąpi przed dniem spełnienia warunku gwarancji.
W przypadku, gdy śmierć posiadacza rachunku/członka kasy nastąpi po dniu spełnienia warunku gwarancji, środki gwarantowane przysługują spadkobiercom zmarłego.
Środki objęte dyspozycją na wypadek śmierci oraz odpowiadające kosztom pogrzebu nie wchodzą do spadku po zmarłym posiadaczu rachunku.
Możemy to przedstawić na przykładzie?
Oczywiście. Załóżmy, że spełnienie warunku gwarancji wobec banku/kasy nastąpiło 20 października 2020 r. Warunkiem objęcia gwarancjami BFG wierzytelności z tytułu dyspozycji na wypadek śmierci jest śmierć posiadacza rachunku/członka kasy przed tą datą (tj. najpóźniej 19 października 2020 r.). Jeśli śmierć posiadacza rachunku/członka kasy nastąpiła później, to warunek ten nie jest spełniony, a środki przysługiwać będą prawnym następcom zmarłego.
Natomiast warunkiem objęcia gwarancjami BFG wierzytelności z tytułu wydatkowanych kwot na koszty pogrzebu zmarłego posiadacza rachunku/członka kasy jest przedstawienie w banku/kasie przed dniem 20 października 2020 r. (tj. najpóźniej w dniu 19 października 2020 r.) dokumentów potwierdzających poniesienie ww. kosztów pogrzebu. Jeśli warunek ten nie zostanie spełniony, środki należne będą następcom prawnym zmarłego.
Ochrona oszczędności nastolatków
A jak wygląda sprawa ochrony środków zgromadzonych na kontach/lokatach założonych dla dzieci czy nastolatków?
Jeżeli dziecko bądź nastolatek jest stroną umowy z bankiem lub kasą i posiada środki na koncie lub lokacie, są one objęte gwarancjami BFG, tak jak wszystkie depozyty klientów indywidualnych i firm niefinansowych.
Jak rozumiem, dotyczy to sytuacji, gdy małoletni jest posiadaczem rachunku. Jak to wygląda, gdy jego konto jest de facto subkontem do ROR-u rodzica, tak jak w mBanku czy Nest Banku, albo rodzic i dziecko są współposiadaczami rachunku, np. w BNP Paribas i Banku Pocztowym?
Deponentem, czyli uprawnionym do świadczenia gwarancyjnego, jest m.in osoba fizyczna będąca stroną umowy rachunku bankowego (w przypadku banku) lub osoba fizyczna będąca stroną umowy rachunku (w przypadku kasy) – na status deponenta nie ma wpływu wiek posiadacza rachunku. W przypadku, gdy małoletni jest współposiadaczem rachunku, to każda z osób fizycznych, będących stroną umowy rachunku wspólnego, jest traktowana jako odrębny deponent.
I jeszcze jedna sytuacja szczególna – lokaty strukturyzowane. Jak w ich przypadku działa ochrona BFG?
W przypadku lokaty strukturyzowanej ochroną gwarancyjną BFG objęte są środki pieniężne w części zdeponowanej jako kapitał. Natomiast odsetki będą objęte ochroną gwarancyjną BFG tylko w przypadku, gdy są one należne zgodnie z umową zawartą z bankiem, a data albo okres ustalenia wysokości odsetek od lokaty strukturyzowanej przypada przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości banku lub SKOK-u.
Czy upadłość banku oznacza utratę odsetek?
Co się dzieje z odsetkami, które są naliczane w trakcie trwania depozytu – przepadają, czy też są wypłacane i wchodzą do wspomnianej wcześniej kwoty gwarantowanej?
Odsetki naliczone na początek dnia spełnienia warunku gwarancji, czyli inaczej do dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, zgodnie z oprocentowaniem wskazanym w umowie, niezależnie od terminu ich wymagalności, wliczane są w limit kwoty gwarantowanej przez BFG.
Czy ochrona BFG obejmuje też środki zgromadzone w bankach zagranicznych, które mają w Polsce tylko swój oddział albo wręcz nie posiadają żadnej placówki, np. niemiecki bank N26?
Środki zgromadzone w oddziałach banków zagranicznych, których siedziba mieści się na terytorium państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej, w zakresie, w jakim system gwarantowania depozytów w tym państwie nie zapewnia wypłaty środków, podlegają gwarancjom BFG, to znaczy, że Fundusz równoważy kwotę wypłacaną przez macierzysty bank klienta, jeśli jest mniejsza niż równowartość 100 tys. euro.
Oddziały banków mających siedzibę w państwach będących członkami Unii Europejskiej, wykonujące działalność na terytorium Polski, podlegają gwarancjom depozytów kraju, w którym mają siedzibę. Wysokość gwarancji we wszystkich państwach Unii Europejskiej wynosi 100 tys. euro lub jego równowartość w walucie krajowej.
Czy sytuacja deponentów i działania Funduszu są takie same przy ogłoszeniu przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny przymusowej restrukturyzacji danego podmiotu, jak i przy zawieszeniu przez Komisję Nadzoru Finansowego jego działalności, a następnie ogłoszeniu upadłości?
Jedna z zasad przymusowej restrukturyzacji mówi o niepogarszaniu praw wierzycieli (ang. no creditor worse off), co oznacza, że żaden klient nie może być potraktowany gorzej, niż gdyby została ogłoszona upadłość banku. Doświadczenia z dwóch przeprowadzonych w tym roku przymusowych restrukturyzacji pokazują, że środki klientów indywidualnych były chronione w całości, a nie tylko do limitu gwarancji.
Gdzie i kiedy odzyskamy pieniądze po upadłości banku lub SKOK-u?
Wypłaty dokonywane są w terminie 7 dni roboczych od dnia wystąpienia przez uprawnioną instytucję z wnioskiem o ogłoszenie upadłości banku lub SKOK-u.
Ustaliliśmy, czyje pieniądze i na jakich zasadach są chronione. Jak w praktyce wygląda realizacja gwarancji – kto i jak informuje deponentów, gdzie i kiedy mogą odzyskać swoje pieniądze? Ile trzeba czekać na ich wypłatę i w jakiej formie jest ona dokonywana – gotówka, przelew?
Bank lub SKOK sporządza listę osób uprawnionych do odbioru środków gwarantowanych. Następnie BFG podaje do publicznej wiadomości termin i miejsce wypłat. Po okazaniu dokumentu tożsamości we wskazanym banku pieniądze można wypłacić w gotówce lub zlecić przelew na rachunek. Wypłaty dokonywane są w terminie 7 dni roboczych od dnia wystąpienia przez uprawnioną instytucję z wnioskiem o ogłoszenie upadłości banku lub SKOK-u.
Czy roszczenia o wypłatę środków w ramach gwarancji są bezterminowe?
Nie. Na odbiór środków jest pięć lat, a termin mija 31 grudnia roku, w którym mija pięć lat od spełnienia warunków gwarancji. Na naszej stronie informujemy o aktualnie trwających wypłatach.
20 mld zł na wypadek ewentualnych kłopotów
Obecnie Fundusz dysponuje ponad 20 mld zł, do czego obok składek banków i kas przyczynia się również konserwatywna, ale skuteczna polityka inwestycyjna BFG
Można się spotkać z głosami, że po wypłatach dla upadłych SKOK-ów w kasie BFG nie ma zbyt wielu środków, że gdyby doszło teraz do upadku średniej wielkości banku, Fundusz miałby problemy z zaspokojeniem wszystkich ustawowych roszczeń. Ile w tym jest prawdy?
To błędne opinie. Obecnie Fundusz dysponuje ponad 20 mld zł, do czego obok składek banków i kas przyczynia się również konserwatywna, ale skuteczna polityka inwestycyjna BFG. Dla zobrazowania sytuacji można podać, że od 2014 r. na wypłaty dla 246,5 tys. klientów kas przeznaczyliśmy 4,4 mld zł.
Pamiętajmy, że ustawa o BFG przewiduje możliwość pozyskania środków z kredytu udzielonego przez NBP, pożyczek z budżetu państwa czy z emisji obligacji Funduszu. Są to narzędzia, które zabezpieczają możliwości działania BFG. Ponadto, od 2016 r. mamy narzędzie w postaci przymusowej restrukturyzacji banków, która chroni klientów przed skutkami upadłości.
Czy można mieć pewność, że BFG będzie miał zawsze pieniądze na realizację gwarancji? Wszak zasoby Funduszu pochodzą z wpłat banków, a te narzekają na wiele obciążeń, jakie na nich spoczywają, zwracają uwagę na dodatkowe koszty związane z pandemią i ograniczoną akcję kredytową, udzielanie wakacji kredytowych.
Tak jak wspomniałem, BFG ma ponad 20 mld środków, a oprócz tego ustawa o Funduszu przewiduje możliwość pozyskania środków z NBP, budżetu państwa czy emisji obligacji.
Należy podkreślić, że w ocenie BFG polski sektor bankowy, pomimo gorszych niż w 2019 r. wyników, jest bardzo dobrze skapitalizowany, a przez to bezpieczny z punktu widzenia deponentów. Nie ma powodu do zmartwień, jeśli chodzi o zdolność Bankowego Funduszu Gwarancyjnego do realizowania głównego celu ustawowego, czyli dbania o stabilność krajowego systemu finansowego
Bardzo dziękuję za rozmowę.
Komentarze
(0)