W prasie lub Internecie możemy spotkać różne pojęcia związane z bankowością: Bankowy Fundusz Gwarancyjny, lokata overnight, fundusz inwestycyjny, WIBOR, stopy procentowe, kapitalizacja odsetek itd. Zwykle intuicyjnie rozumiemy większość z podstawowych terminów finansowych (np. lokata terminowa czy konto oszczędnościowe), jednak trudno nam je sprecyzować i zdefiniować.
Bank - instytucja finansowa prowadząca działalność polegającą na przyjmowaniu wkładów pieniężnych (depozytów bieżących i terminowych), udzielaniu kredytów i gwarancji bankowych, wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego. Czynności te są zastrzeżone wyłącznie dla banków (samo słowo bank jest także pojęciem zamkniętym, którym określa się podmioty działające na mocy określonej ustawy). Podstawowy podział banków wyróżnia bank centralny (w Polsce jest to Narodowy Bank Polski) oraz banki operacyjne (obsługujące klientów masowych).
Bank spółdzielczy - instytucja finansowa prowadząca działalność bankową w formie spółdzielni. Ustawą, która określa formę prawną takiego banku, jest prawo spółdzielcze, a sama spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie osób, które prowadzi działalności w interesie swoich członków. Ten szczegół odróżnia banki spółdzielcze od pozostałych banków (np. działających jako spółki akcyjne), które nastawione są na osiąganie zysku. Obecnie w Polsce istnieją dwa zrzeszenia banków spółdzielczych – Spółdzielcza Grupa Bankowa oraz Bank Polskiej Spółdzielczości.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny - instytucja powołana przez banki w celu zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności systemu bankowego. Podstawowym zadaniem BFG jest ochrona środków klientów zgromadzonych w bankach komercyjnych i spółdzielczych, a od 2013 r. także w SKOK-ach. Depozyty osób fizycznych ulokowane w danym banku są gwarantowane do równowartości 100 tys. euro. Fundusz wspiera także polskie banki i podejmuje działania chroniące je przed bankructwem. Więcej o bezpieczeństwie środków w bankach przeczytasz tutaj.
Depozyt bankowy - depozytem są środki finansowe złożone przez klienta w banku na czas określony lub nieokreślony. Fachowo można powiedzieć, że to inwestycja, która polega na przekazaniu pieniędzy bankowi, aby ten mógł udzielać kredytów (depozyt jest dla banku zobowiązaniem). Depozyty dzieli się na 1) płatne na żądanie (a'vista), czyli rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, oraz 2) terminowe, czyli wszelkiego rodzaju lokaty terminowe, których termin upływa po określonym czasie. Oprocentowanie depozytów zależy m.in. od wysokości stóp procentowych NBP, sytuacji na rynku międzybankowym, wysokości wkładu deponowanego przez klienta banku i czasu przechowywania środków. Rachunki bieżące zwykle nie są oprocentowane, zaś lokaty charakteryzują się odpowiednio wysokim stałym lub zmiennym oprocentowaniem.
Emerytura - świadczenie od państwa przyznawane osobom, które ze względu na wiek nie mogą pracować zarobkowo. W Polsce obecnie wiek emerytalny mężczyzn i kobiet wynosi 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Kwestia emerytur i ich wysokości to ważny problem społeczny. Obecnie mamy w Polsce 3 filary systemu emerytalnego: ZUS, OFE oraz indywidualne konta emerytalne. Eksperci uważają, że pomimo gwarantowanych świadczeń (które mogą być niższe od oczekiwań) należy systematycznie oszczędzać na emeryturę. Im wcześniej zaczniemy, tym lepiej, ze względu na pozytywny efekt działania procentu składanego.
Fundusze inwestycyjne - forma inwestowania polegająca na pomnażaniu kapitału poprzez zbiorowe inwestowanie w instrumenty finansowe (np. akcje, obligacje, a nawet lokaty). Środki lokowane przez fundusz pochodzą ze składek uczestników, zarówno indywidualnych, jak i biznesowych. Fundusze inwestycyjne często umożliwiają klientom lokowanie kapitału w instrumenty, które w zwykłych warunkach są dla indywidualnych inwestorów niedostępne. Decyzje inwestycyjne funduszów są podejmowane przez profesjonalistów rynków finansowych. Przyjmuje się, że poziom ryzyka inwestycyjnego jest związany z instrumentami finansowymi, w które dany fundusz inwestuje swoje środki.
Indywidualne Konto Emerytalne - element tzw. III filaru systemu emerytalnego, pozwalający oszczędzać na dodatkową emeryturę. IKE oferowane są przez banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, domy maklerskie i inne uprawnione podmioty, w związku z czym mogą przybierać formę nie tylko depozytów bankowych, ale także jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych lub innych formach inwestowania. Zysk ze środków zgromadzonych w ramach III filaru emerytalnego jest zwolniony od 19-procentowego podatku z zysków kapitałowych po spełnieniu dwóch warunków: ukończenia przez klienta 60 lat oraz wpłat na IKE w 5 dowolnych latach kalendarzowych (alternatywnie po wpłacie ponad połowy wartości wpłat na IKE wcześniej niż w ciągu 5 ostatnich lat trwania umowy o IKE). Jeśli klient zdecyduje się wypłacić pieniądze wcześniej, zapłaci 19-procentowy podatek (tak jak przy zwykłej lokacie bankowej).
Inflacja - spadek siły nabywczej pieniądza, który przejawia się głównie wzrostem cen dóbr i usług. Inflacja uznawana jest za miarę spadku wartości naszych pieniędzy - wraz z upływem czasu jesteśmy w stanie kupić mniej za tę samą kwotę. Skutecznym sposobem ochrony przed tym zjawiskiem są depozyty terminowe.
Kapitalizacja odsetek - dopisywanie odsetek do kapitału po upływie czasu określonego w umowie z bankiem. W przypadku większości lokat terminowych następuje ona po zakończeniu okresu lokowania środków, po czym klient otrzymuje należne mu odsetki wraz z kapitałem początkowym. Dla kont oszczędnościowych i lokat z częstszą kapitalizacją odsetek, kapitalizacja następuje częściej i regularnie, np. co miesiąc, kwartał, a nawet codziennie.
Karta debetowa - rodzaj karty płatniczej, czyli instrumentu służącego do płatności bezgotówkowych oraz wypłat gotówki z bankomatów. Karta debetowa wydawana jest do konta bankowego, a jej limitem jest stan środków zgromadzonych na rachunku. Podczas transakcji (lub kilka dni później) bank pobiera z naszego konta odpowiednią kwotę. Każda płatność standardowymi kartami debetowymi wymaga podania kodu PIN, który zabezpiecza przez nieuprawnionym użyciem karty. Popularną odmianą tych nośników są karty zbliżeniowe, które umożliwiają realizowanie szybkich płatności do wartości 50 zł bez podawania kodu PIN.
Karta kredytowa - instrument płatniczy bazujący na limicie kredytowym udzielanym klientowi przez bank. Instytucja finansowa przyznaje osobie fizycznej bądź przedsiębiorcy określoną kwotę środków do wykorzystania, a klient może płacić kartą w ramach tego limitu. Co miesiąc bank przesyła właścicielowi karty zestawienie transakcji, które należy spłacić do wyznaczonego terminu. Szybkie uiszczenie zobowiązania pozwala zwykle na uniknięcie dość wysokich odsetek od wykorzystanego limitu (wiąże się to z tzw. okresem bezodsetkowym, który najczęściej wynosi miesiąc). W Polsce, w przeciwieństwie do USA, karty kredytowe stanowią mniejszość w portfelach klientów banków w porównaniu z kartami debetowymi.
Komisja Nadzoru Finansowego - instytucja sprawująca nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce w celu zapewnienia jego stabilności, bezpieczeństwa oraz ochrony funkcjonujących w nim podmiotów. KNF kontroluje rynek kapitałowy, ubezpieczeniowy (w tym emerytalny) oraz bankowy.
Konto oszczędnościowe - rachunek bankowy, którego głównym celem jest gromadzenie i oszczędzanie środków pieniężnych. Od rachunku bieżącego konto oszczędnościowe różni się wyższym oprocentowaniem oraz mniej elastycznym dostępem do środków (co często wyraża się w wyższych opłatach za przelewy). Konto oszczędnościowe od lokaty odróżnia nieograniczony dostęp do zgromadzonych środków i częstsza kapitalizacja odsetek, jednak oprocentowanie środków na rachunku często może być niższe od oprocentowania lokaty terminowej. Podstawowym zadaniem konta lokacyjnego jest oszczędzanie, dlatego jeśli na naszym nieoprocentowanym rachunku bieżącym utrzymujemy wysokie saldo, warto część środków przelać na konto oszczędnościowe, aby nie tylko dodatkowo zyskać, ale także ochronić nasze pieniądze przed inflacją. Jeżeli poszukujesz atrakcyjnego rachunku dla swoich wolnych środków - sprawdź ten ranking kont oszczędnościowych.
Kredyt - umowa z bankiem, na podstawie której instytucja finansowa udostępnia osobie fizycznej lub prawnej ustaloną kwotę pieniężną na określony cel, a klient zobowiązuje się do zwrotu tej kwoty wraz z odsetkami po upływie przewidzianego w umowie terminu. Do udzielania kredytów uprawnione są tylko banki, a środki na ten cel pochodzą ze zgromadzonych przez klientów depozytów (przy czym nie jest to stosunek 1 : 1). Z punktu widzenia przeznaczenia wyróżniamy np. kredyty konsumpcyjne (często gotówkowe, na bieżące potrzeby), samochodowe, mieszkaniowe oraz różne typy kredytów dla przedsiębiorców (obrotowe lub inwestycyjne).
Lokata dla dziecka - ogólne pojęcie odnoszące się do regularnego długoterminowego oszczędzania, które ma na celu zapewnienie dzieciom lepszego startu w przyszłość. Na rynku nie ma depozytów terminowych, w których środki można by lokować na kilkanaście lat, w związku z tym lokata dla dziecka może (i powinna) obejmować różne sposoby oszczędzania np. depozyty długoterminowe, konta oszczędnościowe lub bardziej ryzykowne instrumenty (polisy posagowe lub fundusze inwestycyjne).
Lokata (jednodniowa) - depozyt terminowy, w którym okres lokowania środków wynosi jeden dzień (a realnie jest to kilka lub kilkanaście godzin). Do 2012 r. lokaty jednodniowe były zwane lokatami antybelkowymi i zyskały dużą popularność wśród oszczędzających, a to dzięki możliwości uniknięcia podatku od zysków kapitałowych. Ów rok przyniósł jednak istotne zmiany w zaokrąglaniu tego podatku, co spowodowało wycofanie przez banki tego typu lokat (obecnie są one dostępne w jednym banku).
Lokata nocna (overnight, lokata O/N) - szczególny typ lokaty jednodniowej skierowany dla przedsiębiorców. Większość funkcjonujących na rynku lokat O/N jest zakładana i odnawiana automatycznie na podstawie dyspozycji klienta – bank pobiera środki z rachunku firmowego i zwraca je następnego dnia wraz z odsetkami.
Lokata progresywna - rodzaj depozytu bankowego, którego oprocentowanie wzrasta w kolejnych miesiącach umownych lokaty. Oznacza to, że zakładając roczną lokatę progresywną, w pierwszym miesiącu oprocentowanie może wynosić 2,5%, w drugim 3%, w trzecim 3,2%, a w dwunastym miesiącu 12%. Przy tak ujętych stawkach zawsze warto obliczyć średnie roczne oprocentowanie środków, aby porównać opłacalność tego depozytu z tradycyjnymi lokatami terminowymi. Najczęściej przy oprocentowaniu progresywnym klient może zerwać lokatę przed terminem, wtedy otrzymuje odsetki zgodnie ze skalą oprocentowania, w wysokości uzależnionej od realnego czasu przechowywania środków.
Lokata rentierska - depozyt terminowy skierowany przede wszystkim do zamożnych klientów dysponujących większą sumą pieniędzy. Odsetki od lokaty rentierskiej nie są kapitalizowane (doliczane do kapitału), ale wypłacane w regularnych, ustalonych w umowie odstępach czasu (np. co miesiąc lub co kwartał). Jeżeli jesteś zainteresowany takim depozytem, sprawdź nasz ranking lokat rentierskich.
Lokata strukturyzowana - instrument finansowy złożony z co najmniej dwóch instrumentów finansowych, które można podzielić na 2 grupy: część oszczędnościową oraz część inwestycyjną. Większa część kapitału (zwykle od 70% do 95%) lokowana jest w bezpieczne instrumenty (np. obligacje skarbowe), które mają zapewnić ochronę kapitału, zaś pozostała część jest inwestowana w produkty finansowe o wyższym przewidywanym zysku, ale też dużo większym poziomie ryzyka.
Lokata terminowa - umowa, na podstawie której klient powierza swoje środki pieniężne bankowi na ustalony okres czasu w zamian za określony zysk (odsetki), wynikający z oprocentowania lokaty. Po upływie terminu umownego instytucja finansowa wypłaca klientowi wpłacone przez niego środki wraz z odsetkami. Można powiedzieć, że lokata to pożyczka, której udzielamy bankom – mogą one wtedy obracać naszymi pieniędzmi – w zamian otrzymujemy określony zysk.
Lokata w złoto - ogólne pojęcie oznaczające wszystkie sposoby pomnażania oszczędności oparte na złocie. Najczęściej spotykane są lokaty strukturyzowane oparte na kursie tego kruszcu lub inwestycje w fizyczne złoto, które polegają na kupnie sztabek lub monet i sprzedaż ich w późniejszym terminie po satysfakcjonującym kursie.
Lokata walutowa - depozyt terminowy, w którym środki deponowane są w walucie obcej. Tego typu produkty są bardziej skomplikowane w porównaniu z lokatami złotowymi. Utrzymywanie kapitału w obcej walucie wiąże się bowiem nie tylko z niższym oprocentowaniem niż w przypadku tradycyjnych lokat złotówkowych, ale także z kursem i spreadem walutowym. Zysk z lokaty walutowej jest trudny do oszacowania ze względu na wahania kursów kupna i sprzedaży walut.
Oprocentowanie brutto - oprocentowanie przed uwzględnieniem podatku od dochodów kapitałowych, który wynosi obecnie 19%.
Oprocentowanie efektywne - oprocentowanie depozytów terminowych, które uwzględnia także efekt kapitalizacji odsetek (w przypadku niektórych lokat odsetki księgowane są częściej niż na koniec umowy lokaty).
Oprocentowanie netto - oprocentowanie lokaty, które uzyskujemy po odliczeniu podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki). Najprostszy sposób na obliczenie oprocentowania netto to pomnożenie bazowego oprocentowania przez 0,81.
Oprocentowanie nominalne - oprocentowanie podstawowe, podawane przez bank w materiałach promocyjnych i marketingowych. Nie uwzględnia ono kwestii kapitalizacji odsetek, podatku Belki ani inflacji.
Oprocentowanie rzeczywiste - oprocentowanie lokaty, które uwzględnia wszystkie istotne czynniki wpływające na oczekiwany zysk, czyli kapitalizację odsetek, podatek od dochodów kapitałowych oraz inflację. Sprawdź, jak obliczyć realny zysk z lokaty.
Plan systematycznego oszczędzania - jeden ze sposobów oszczędzania, w którym klient zobowiązuje się do regularnych wpłat ustalonych kwot (najczęściej ustalana jest roczna wysokość składek) w zamian za wyższe oprocentowanie. PSO opierają się na inwestowaniu w fundusze i ubezpieczenia, co czyni je bardziej ryzykownymi niż lokaty, jednak ważną zaletą takich programów jest motywacja do systematycznego oszczędzania, np. na emeryturę lub przyszłość dziecka.
Podatek Belki - inaczej podatek od zysków kapitałowych. Jest to zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych, który naliczany jest od odsetek z depozytów terminowych, pożyczek i innych instrumentów finansowych. W 2012 r. zmienił się sposób obliczania tego podatku, co w konsekwencji doprowadziło do prawie całkowitego zniknięcia z rynku lokat antybelkowych. Więcej o wpływie tego podatku na zyski z lokat przeczytasz na tej stronie.
Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (ROR) - podstawowy typ depozytu bankowego służący do gromadzenia środków pieniężnych i prowadzenia rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych. Banki prowadzą takie rachunki dla osób fizycznych oraz firm (każdej wielkości) i oferują klientom szereg udogodnień w zamian za możliwość dysponowania zdeponowanymi środkami – karty debetowe, kredyty, bezpłatne przelewy środków, wypłaty z bankomatów itp.
Rada Polityki Pieniężnej - najważniejszy organ Narodowego Banku Polskiego, odpowiedzialny za kształtowanie polityki monetarnej, wysokość stóp procentowych oraz plan działalności banku centralnego. Przewodniczącym Rady jest prezes NBP, pozostałych 9 członków wybierają Prezydent, Sejm i Senat (każdy organ po trzech członków). Rada zbiera się na początku każdego miesiąca na dwudniowych posiedzeniach decyzyjnych, na których ustala bieżące stawki stóp procentowych NBP, natomiast w trakcie miesiąca następują posiedzenia jednodniowe.
SKOK (Spółdzielcza KAsa Oszczędnościowo – Kredytowa) - instytucja spółdzielcza, której członkami są osoby połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym. SKOK-i są instytucjami finansowymi działającymi w oparciu o odrębne ustawy, jednak nie są bankami, o czym często zapominają klienci. Kasy gromadzą kapitał osób fizycznych i z tych środków udzielają pożyczek swoim członkom. Od grudnia 2012 SKOK-i objęte są nadzorem KNF, która zajęła się ich restrukturyzacją. Od końca listopada 2013 r. środki członków SKOK-ów są objęte ochroną Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
Spread walutowy - różnica między ceną kupna i ceną sprzedaży danej waluty wyrażona najczęściej w procentach. Spread jest zyskiem banku z obrotu walutami, a wynika to z wyższej wartości kursu sprzedaży waluty przez bank, w porównaniu z jej kursem kupna. Z punktu widzenia klienta najlepszy jest jak najniższy spread, gdyż wtedy straty związane z nabyciem i zbyciem walut nie są tak dotkliwe.
Stopy procentowe banku centralnego - cena, po jakiej bank centralny (w Polsce – NBP) udziela bankom kredytów lub sprzedaje papiery wartościowe. Podstawowe stopy procentowe to: depozytowa, redyskontowa, lombardowa i referencyjna - ustalane są przez Radę Polityki Pieniężnej na comiesięcznych posiedzeniach. Najważniejsze znaczenie dla systemu bankowego ma stopa referencyjna, która w dużym stopniu wpływa na politykę banków w zakresie depozytów i kredytów.
WIBID - roczna stopa procentowa, jaką płacą banki za środki przyjęte w depozyt od innych banków. WIBID wpływa na oprocentowanie lokat dla klientów indywidualnych i biznesowych (np. WIBID O/N jest używany przez banki do ustalania oprocentowania lokat overnight).
WIBOR - wysokość oprocentowania kredytów na polskim rynku międzybankowym. Wyznaczana jest jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania podawanych przez banki będące uczestnikiem systemu. WIBOR w dużej mierze wpływa na wysokość oprocentowania kredytów dla osób fizycznych.
Komentarze